Wat was het een leuke uitnodiging om samen met lieve vrienden met mijn dochter aan te haken op de wintersportvakantie. Zo leuk om na al die tijd weer de sneeuw in te gaan en de crispy koude lucht op de wangen te voelen. Lekker sportief en gezellig op skivakantie. Op naar de Dolomieten. We waren zeer welkom in het net gerenoveerde familiehotel met een heerlijke Italiaanse keuken en uitzicht op de gelukkig witte pistes. De liften waren om de hoek en de korting, die wij Nederlanders altijd zo graag krijgen was aanzienlijk. Misschien omdat onze gastheer uit de omgeving komt.
Als Nederlandse moeder realiseer ik me heel goed dat ik niet vanaf mijn 4e jaarlijks ben gaan skiën en dat ik het vooral moet hebben, ondanks de lessen en de toch inmiddels jarenlange ervaring, van mijn goede conditie en lichte overmoed om gezond weer het hotel binnen te wandelen. Dochterlief kan buigen op techniek en een jong lijf en skiet als de beste die berg af. Fijn dat die investering in de opvoeding, zoals mijn man dat noemde, vruchten afwerpt.
De voorpret was al geweldig, na jaren in dezelfde outfit te hebben geskied, hebben we ook voor mij een nieuw pak gekocht. Dat markeert toch een tijdperk. Het voelde goed en ja het oog wil ook wat.
De herinneringen aan het gebied waren zoet zowel van mij als van mijn dochter die gedurende de reis uitvoerig werden besproken. We moesten lachen en hadden veel lol. Mijn lieve echtgenoot was er weer even bij. Een moment leek het alsof ook hij gezellig met ons op pad was. En in zekere zin was dat natuurlijk ook zo. Maar toch….. het blijft een gemis. En als ik eerlijk ben, mis ik hem op momenten als deze meer dan anders. Het zijn namelijk van die filmische herinneringen. Op iedere hoek in het stadje kwamen flarden van conversaties terug, de lieve woorden, de onbeduidende ruzietjes en de liefdevolle gestolen kusjes in de skilift met helm. Ja het lukte ons als getrouwd stel te zoenen met helm … ben benieuwd of de jeugd dat nog doet of wil. Want die après ski is natuurlijk ‘wild’.
Hoe hard was de klap toen we aankwamen. Al dat gesteggel, geregel en gesjouw om de ski’s, schoenen en stokken te bemachtigen. Gelukkig hebben we ieder onze eigen helm en omdat we toch met de auto waren had ik mijn eigen oude vertrouwde schoenen meegenomen. Dat was maar goed ook, scheelde weer in de kosten. Mijn hemel wat is het duur geworden. En dan die skipas, doe normaal. Maar ja, je bent er toch en je wilt wel die bergen af. Dus even slikken en gaan. En hoe lekker is het om je zorgeloos van die berg af te storten, glijdend door de bijna goede sneeuw. Het is vooral genieten en bedenken hoe fijn het is om samen met elkaar nieuwe herinneringen en vooral veel lol te maken.
Het moet gezegd worden dat vijf jaar geleden het Italiaanse eten en drinken ons toch veel lekkerder smaakten. Het was waarschijnlijk met veel meer liefde klaargemaakt. Succes doet veel met een stadje, toerisme levert op maar maakt ook veel kapot. Maar er blijven altijd nog genoeg leuke en gezellige tentjes, echte familiebedrijven over waar je graag je geld achterlaat om die mooie herinnering toe te voegen aan de lange reeks.
Het waren echt een paar mooie dagen met gelukkig mooie en lekkere ski-momenten. En moedig als ik ben, gewoon zonder aarzeling ook van de zwarte pistes naar beneden. Die waren tenslotte makkelijker dan de rode omdat ze nog niet ‘stuk geskied’ waren. Ontelbare kniehoge ‘buckels’ op de piste, veel liever easy black!
Maar toch was het anders dan voorheen. Ik volgde niet het spoor dat mijn man voor me achterliet in de sneeuw. En even, heel even, was ik het spoor volledig bijster. Midden op één van de steilste hellingen van de Dolomieten bekroop mij een onzalige gedachte. “Wat nu als mij iets overkomt? Dan staat mijn dochter er helemaal alleen voor!” Ineens zag ik mijzelf niet als een stoere, leuke, nog best jonge mama maar als een domme en naïeve weduwe met roekeloos en onverantwoordelijk gedrag. Hoe kon ik zo dwaas zijn?
Gelukkig overwon ik deze duistere gedachte en stond ik later die middag met mijn goede vrienden en alle andere ouders gewoon ouderwets te lallen tijdens de ‘après ski’. Gezellig met onze kinderen die ons ook wel weer aankeken met ‘please, doe even normaal’.
Mijn lieve stoere dochter maakte vakkundig gebruik van de situatie en stelde me de vraag: hé mam volgend jaar gaan we weer hè? Waar ik met een volmondig ja op antwoordde. Niets is zo fijn om samen zorgeloos in de sneeuw te spelen. Die zwarte piste, eitje! Volgend jaar gewoon weer!
Herinneringen, gedachten aan de gelukkige tijden van weleer, flarden van vergeten conversaties en kleine ergernissen. Spoken die de nacht minder eenzaam maken komen vaker langs wanneer de temparturen lager worden. Mijn dierbare ‘companion of the night’ bezoekt me iedere nacht en ik probeer de vergeten gesprekken van toen opnieuw met mijn verdwenen lief te voeren. Talloze warme woorden en zinssnede herhaal ik in mijn hoofd en de woorden, jouw woorden hoor ik in gedachten steeds opnieuw weer terug. Maar antwoorden op mijn vragen krijg ik niet, anders dan de antwoorden die ik kan vinden in de gedane conversaties die mij diep in nacht uit herinnering ter ore komen. De stille lange uren spendeer ik dan toch met je samen. Eenzame uren die ik op deze manier niet alleen doorbreng. Slapen blijft een dingetje. Wanneer de kleuren uit de kamer verdwijnen en de nacht haar intreden doet, is het tijd voor ons. Maar in de ochtend is er berouw.
De aankoop van de kerstboom is ook zo beladen. Enerzijds heb je die vrolijke gedachte om je huis in kerstsfeer te brengen, anderzijds ga je het liefste die dagen in ‘struisvogel-stand’.
Hoe ga je eigenlijk om met de feestdagen. Hoe vier je kerst als je hoofd en je hart er eigenlijk niet naar staan. Het is ‘goed gebruik’ dat iedereen uitkijkt naar deze periode van het jaar. Extra door de commercie aangezwengeld om dit warme familiefeest, waar wij onze geliefde missen, te vieren met diners en cadeaus. Een maand vol romantiek en sentiment. Maar vooral ook van weemoed en nostalgie.
Vorige jaren had ik echt moeite met de feestdagen. Zo confronterend om het allemaal alleen te doen. Ik dacht dat het nu anders zou zijn. Ja ik weet dat ik het zelf allemaal kan, maar leuk is het niet. Toch voelt het dit jaar eerlijk gezegd zwaarder. Misschien wel een beetje veroorzaakt door een soort schuldgevoel, omdat er na drie jaar ook wel dagen zijn waar ik me als weduwe mijn weg heb gevonden en me soms best gelukkig voel.
Maar bij het ophangen van die ene speciale kerstbal, aan dat hoge takje, waar ik dan net niet bij kan, mis ik jouw helpende warme en liefkozende hand. Het is moeilijk deze tijd van het jaar. Zal het ooit veranderen. Je kan toch niet blijven hangen in die herinneringen en melancholie. Er zal toch, net als op andere dagen, ruimte zijn om het leven weer op te pakken?
27 december zijn de kerstdagen achter de rug. Hebben we onze tranen beslist niet weten te verdringen en zijn we vast besloten onze schouders er weer onder te zetten. Het nieuwe jaar zullen we omarmen, er blijft ons tenslotte niets anders over. We staan open voor de avonturen die het leven ons heeft te bieden. Heus we zullen onze dromen najagen en plannen maken. We pakken de draad weer op.
Maar lieve mensen heeft u alstublieft geduld met ons, dat hebben wij noodgedwongen ook met onszelf. Wanneer je een geliefde aan de dood verliest, is dat onomkeerbaar en dat doet pijn. Rouw is rauw, onvergefelijk en voor eenieder die het ervaart anders doch o zo herkenbaar en voor allen gelijk. Er is slechts berusting. Wij die achterblijven zullen zeker in deze donkere dagen courage moeten hebben om door te gaan. Wij weten dat het leven kostbaar en broos is, en het zo waard is om naar beste kunnen te genieten. Daarom zijn deze dagen ook fijn om te beseffen dat het goed is zo…. Het is heerlijk om je te omringen met hen die we liefhebben. We blijven we onze dierbaren koesteren maar we vergeten niet.
Lieve groet,
Astrid
Na maanden van ongeloof en de pijn van het verlies komt er een moment dat de verdovende rouw ruimte laat voor de genadeloze reality check. We leven en dat kost geld. Het is van het grootste belang dat we het nieuwe normaal omarmen. Rekeningen moeten worden betaald, boodschappen moeten worden gedaan en het maken van keuzes is onvermijdelijk.
Hoe krijg ik controle over de geldstromen. Wanneer is er weer een balans tussen uitgaven en inkomsten. Als dat beter in beeld is, komt de vrijheid van handelen terug en gaan we ook weer eens lachen met elkaar.
"Mijn hemel, echt wat extra inkomen is zeer welkom. Hoe krijg ik dat voor elkaar?"
Pfff wat is het zwaar en wat komt er veel op me af. Wat valt dat nabestaande pensioen tegen. Mijn hemel, echt wat extra inkomen is zeer welkom. Hoe krijg ik dat voor elkaar? Mijn zogenoemde ‘verdiencapaciteit’ moet omhoog. Hoe dan?
Herkenbaar? Inderdaad het nabestaande pensioen biedt een houvast en is een safety-net. Zonder dat zou het pas echt een drama zijn. Nu is het chaos maar dat is op te lossen. Toch?
Als relatief jonge weduwe, ben je een alleenstaande vrouw, al dan niet moeder, kun je toch niet in de rouw blijven hangen. Misschien wil je je nog een tijdje verschuilen en wentelen in het verdriet en dat is je goed recht. Maar hoe onrechtvaardig ook, je moet aan de bak, je moet het zelf doen.
Hoewel de dood van je partner je onbedoeld in een positie heeft gebracht waar je nooit van had gedacht in te geraken, het is aan jou om het op te lossen. Er komt een einde aan het begrip en het medeleven van anderen. Waar je je eerder kon verschuilen achter je verdriet en je het soms als een aanvaard excuus gebruikte, gaat het op een gegeven moment de anderen irriteren. Ook zij hebben hun uitdagingen in het leven en je gaat merken dat je vrienden op momenten niet thuis geven. Geen aandacht voor je hebben.
Het is een gegeven dat een wisseling van de wacht niet te voorkomen is. Aandachtsgebieden veranderen en je vriendenkring en netwerk vergt ineens onderhoud en echt werk. Tenminste wanneer het na al die maanden of zelfs jaren het weer tijd is om jezelf neer te zetten en in het werkende leven te gaan staan. Maar hoe dan???
"Ooit heb ik een echte en goedbetaalde baan gehad, mijn spaarrekening goed gevuld, ik was die carrière tijger"
Dagelijks is het in het nieuws. Er is een tekort aan mensen, aan talent. Er is werk genoeg. Maar hoe vinden we dan een baan? Wat kan ik doen? Hoe pak ik het aan? Heb jaren voor mijn gevoel een beetje aangeklooid, gastcolleges gegeven, na jaren gewoon goede banen als kleine zelfstandige geprobeerd het verschil te maken. Wat overigens aardig is gelukt. Maar het ging van klusje naar klusje. Dat kon ik me toen veroorloven, maar nu moet ik toch echt een betaalde baan vinden.
De kosten worden alsmaar hoger, het leven duurder en we willen natuurlijk vooruit. Ervaring, ja uiteraard. Heus een goed CV. Het gekke is dat de ‘markt’ belangrijk onbetaald werk anders waardeert dan betaald. Terwijl de maatschappelijke waarde van de inzet vaak evident is. Ooit heb ik een echte en goedbetaalde baan gehad, mijn spaarrekening goed gevuld, ik was die carrière tijger en in gedachten nog…. maar om je te herpakken in de nieuwe werkelijkheid waar je alles alleen moet doen, opnieuw moet uitvinden en waar nauwelijks steun is…. Is het wel even een hard gelach.
Het is heftig wanneer de dood van je partner je noodgedwongen de realiteit laat beleven en je gewoon keihard moet overleven. Op alle vlakken. Maar als herintreder is het prima toeven. Even een zoektocht naar wat je kan en wat je wilt en dan op zoek naar een organisatie waar je talenten worden gewaardeerd. Dat kan even vervelend zijn.
Confronterend ook want je incasseringsvermogen komt tot een test. Heb je eenmaal je entree gemaakt, dan ben je in the game, dan kun je jezelf ontplooien, krijgt de uitdaging om je te bewijzen en je hebt collega’s en dat geeft roering. Het is een stuk gezelliger dan thuis alleen op de bank. Werken is een prima remedie tegen de eenzaamheid, het is een middel om je gedachten te verzetten en het genereert ook nog een inkomen. Wat een feestje!
Auteur: Astrid van Heumen,
Co-founder Widows & Widowers
Foto: stockfoto
Sinds ik weduwe ben sta ik versteld over wat mensen je allemaal vragen en ook juist wat ze je niet zeggen.
Laat ik beginnen met je te vertellen dat de nieuwe werkelijkheid verwarrend en verontrustend is. Wat komt er veel op je af…. Rouw om mee te beginnen… wat is dat eigenlijk? Een gevoel dat je niet kende en eigenlijk wenst te ontkennen. Een knagend gevoel van verdriet dat een gemis aangeeft, een verlies dat met het verstrijken van de tijd verandert van vorm maar nooit meer weggaat.
De vragen, die eindeloze hoeveelheid vragen, de chaos waarin je terecht komt, de vele eenzijdige gesprekken die je in gedachte terug hoort en andere keren de vraag waarop ook ik mezelf betrap, heb ik wel genoeg gedaan?
"Het is soms alsof er een grote mist is opgetrokken, waar op sommige dagen niet door te komen is"
Het is soms alsof er een grote mist is opgetrokken, waar op sommige dagen niet door te komen is. Het doet pijn, dat doet het zeker. Het is jouw leven, jouw nieuwe realiteit. Je moet er maar aan wennen, zeggen ze dan.
Soms wil je als een kluizenaar door het leven en op een ander moment vraag je jezelf af waarom niemand belt? Herken je dat? Soms wil je gewoon rustig op die bank door je foto’s scrollen en af een toe een traan laten, andere keren wil je eens lekker uit je dak. Op zoek naar geluk, aandacht, ja zelfs liefde?
Maar het liefste wil je dat het gewoon weer normaal is. Maar wat is normaal? En weet je dat wel zeker? Een weg terug bestaat tenslotte niet en je moet verder bovendien.
Het oude normaal is niet meer. Dat is echt voorbij. Het is tijd om je te herpakken, je bent toch leuk, het leven gaat door en er zijn genoeg lieve en bijzondere mensen om van te houden? Je bent te jong om in je rouw te blijven hangen. Alles komt goed, het leven heeft zijn loop. Maak je geen zorgen, iedereen krijgt lessen in het leven, ook wij moeten door onze hoepels springen. Voor jou bestaat geen uitzondering.
Gewoon een greep uit de vele beslist herkenbare goed bedoelde opmerkingen. Enerzijds fijn, het is tenslotte een vorm van aandacht. En mensen zijn begaan met je. En het is ook best lekker om over de onbenulligheden en hun onwetendheid over wat we als lotgenoten meemaken te klagen.
Anderzijds zit je er nu werkelijk op te wachten? Helaas komt het af en toe zo keihard aan, zet het je weer terug in je rouw. Eigenlijk zit je niet op al die goedbedoelde adviezen te wachten, maar als ze uitblijven voel je je ook zo miserabel eenzaam en alleen. Het is ook nooit goed.
"Je mag dan best denken … “Bah, wat een vreselijk bemoeizuchtig gedrag!"
Je mag dan best denken … “Bah, wat een vreselijk bemoeizuchtig gedrag!”. Opvallend is wel dat het op een gegeven moment over gaat… deze gekke opmerkingen of de zogenaamde wijze raad. Wat weten zij er nou van? Zij gaan samen aan tafel en delen het bed, hebben elkaar en hun besognes. Kussen als het goed is hun ruzietjes af. De vele vrienden en dierbare naasten zijn trouwens voor een groot gedeelte verdwenen uit je directe omgeving. Opmerkelijk hoe de dood van een partner rondwaart in je vriendenkring. Gelukkig gaat de agenda er ook weer anders uit zien. Er is tenslotte zoveel te doen. Gelukkig ook weleens gewoon iets leuks en gezelligs.
De waan van de dag neemt weer de overhand en de ervaring leert dat hoe drukker de agenda, hoe minder tijd er over blijft om echt het verdriet te voelen. Of beter gezegd, vandaag nestelt het verlies zich in je hart met een warme herinnering en de vele tranen verdwijnen en veranderen in soms een weemoedige lach en een nostalgische bui waar met name de lieve momenten hoogtij vieren.
De rouw gaat niet weg en volgens de vele weduwen die ik heb gesproken verandert het van vorm. De befaamde zeven fasen van rouw: van Kübler-Ross.
Eerst is er de schok en ontkenning. Dit is de fase van ongeloof en verdoofde gevoelens.
Niet iedereen zal alle fasen bewust ervaren of doorlopen, rouw is voor iedereen anders maar dit geeft toch herkenning en houvast om voor jezelf deze nieuwe werkelijkheid te begrijpen. Ook heeft het geen tijd, soms duurt het maanden of jaren zonder dat je het in de gaten hebt. En dan is er ineens iemand die je hand pakt en je eruit trekt of een gebeurtenis schudt je wakker en realiseer je ineens te genieten van het leven.
“We are the privileged, we are among the living!”
En ergens ‘deep down’ ontstaat er het verlangen om toch tegen beter weten in, even weer gewoon lekker jezelf te zijn. Te lachen en de wereld weer tegemoet tredend. Je bent tenslotte gezond en kunt jouw liefde voor het leven en de daarbij behorende ondeugden niet begraven met je lief.
Krijg support van Widows & Widowers
Auteur: Astrid van Heumen,
Co-founder Widows & Widowers
Ken je dat gevoel van ik wil het allemaal even niet meer weten. Ik duik even weg voor de harde werkelijkheid. Ik ga die enveloppen echt niet openmaken. Ik neem de telefoon vandaag niet op. Opruimen is me nu te veel, dat doe ik morgen wel. Boodschappen doen daar heb ik geen zin in vandaag. Ik bak wel een eitje. Ik spring nog wel even onder de douche, maar ik wil niemand zien vandaag. Ik baal en ik wil de hele dag in bed blijven. Nee, eigenlijk niet een dag maar gewoon de hele week. Op de bank is ook goed, lui voor me uit staren. Gewoon even niets doen en geen antwoorden te hoeven zoeken of te geven op al die vragen, die er worden gesteld maar ook al die vragen, die ik nog heb.
Laat me er gewoon even lekker doorheen zitten. Laat me een moment alleen met mezelf zijn. ‘Please give me a break’. Na al maanden onvoldoende slaap door de zorgen en de nieuwe status alert omdat ik er ineens door jouw overlijden helemaal alleen voor sta, ben ik wel toe aan een portie zelfmedelijden.
"Ze moesten eens weten hoe ik me echt voel. Hoe kwetsbaar ik eigenlijk ben"
Ik houd me al zo lang groot en zoveel mensen hebben me al geprezen dat ik het zo goed doe, zo sterk ben. Ze moesten eens weten hoe ik me echt voel. Hoe kwetsbaar ik eigenlijk ben. Slechts een enkeling die de kunst van kijken beheert, ziet het wellicht. Hoe angstig ik de toekomst heb bejegend. De vrees voor mijn ‘existence’, voor mijn bestaan. Hoe ga ik het allemaal regelen en komt het allemaal wel goed. Ik ga nog even lekker door met het ontkennen, ik blijf een tijdje hangen in die veilige rol van zielige weduwe. Het is klote, die rol past me eigenlijk niet, maar het is naast de harde waarheid, de perfecte smoes om weer een dagje binnen te blijven. Laat de wereld maar even aan me voorbijgaan, ik heb er echt helemaal geen zin.
Eigenlijk ben ik gewoon even uitgecheckt. Is dit dan toch fase 4 Depressie van de 7 fasen van rouw Kübler-Ross. Nee, dat ontken ik hier gewoon. Het is het oer-Hollandse ‘struisvogelen’ het wegduiken voor wanneer het moeilijk dreigt te worden. Het simpelweg negeren van vraagstukken uit de realiteit, het echte leven. Een uitzonderlijk talent dat veelal voorkomt bij weduwen en weduwnaars. Dat ‘struisvogelen’, gewoon even wegduiken voor de waan van de dag omdat het allemaal zo naar en zo veel is, blijkt hardnekkig te zijn. De ‘to -do lijst’ wordt alsmaar langer en de tegenzin er wat aan te doen steeds groter. De denkbeeldige drempel is torenhoog. Waar is de uitgestoken hand, wanneer krijg ik dat liefdevolle zetje in mijn rug?
Wat een ellende die administratie. Dat deed mijn partner en ik vond het toen ook al stom en delegeerde deels onbewust dit vervelende klusje. Had er nooit zin in en wanneer ik eens een vraag had werd er altijd een beetje ontwijkend op geantwoord.
Toen we nog als partners door het leven gingen was ik ook al een meester in dat ‘struisvogelen’ blijkt. Inmiddels herken ik dit ‘struisvogelen’ bij velen die hun partner zijn verloren. Ik ‘struisvogel’, hij /zij ‘struisvogelt’, en jij ….. wat doe jij? Jij bent en blijft stil.
Ja en wat nu… mijn leven heeft door jou onbedoeld en onverwacht een geheel nieuwe wending genomen. Ineens ben ik, als weduwe in charge en blijk ik een onkundig en naïef wezen te zijn wanneer het om de financiën gaat. Hoe is het mogelijk? Hoe heb ik het zo ver laten komen? Wat heeft me bezielt? Hoe is het mogelijk dat ik zo dom ben geweest deze taken volledig uit handen te geven? Was ik te goed van vertrouwen? Waar zat ik al die tijd met mijn hoofd?
In het dal bloeien de rozen… Inmiddels ben ik in de materie gedoken. Heb ik mijn schaamte overwonnen en hulp gevraagd om het overzicht te krijgen. Ben ik stap voor stap door de administratie en financiën gegaan. Dat was bijzonder confronterend en ongemakkelijk bovendien. Vragen van wat zijn noodzakelijke uitgaven, welke anderen zijn belangrijk en welke uitgaven kun je laten. Waar kan ik op bezuinigen, wat is overbodige luxe, wat kan en wil ik me kunnen veroorloven? Wat moet ik dan veranderen.
Heerlijk om de controle over mijn financiën en daarmee mijn agenda overzichtelijk te hebben. Zo ziet het leven er weer wat aangenamer uit. Het is fijn om vinkjes te zetten bij de to do’s als zijnde dat het klusje is gedaan. Dat ruimt op en daarmee ook je geest, slaap je beter en krijg je ook je energie en lust in het leven terug.
Het huis is weer leefbaar, de kamers zijn weer opgeruimd, het bureau is leeg en de mailbox bijgewerkt. En er is weer ruimte om na te denken over de toekomst. Hoe fijn is dat. Ja, ik geef het toe, een beetje hulp doet wonderen. Vraag aan lotgenoten hoe zij het hebben gedaan, praat erover, doe niet alles alleen. Je hoeft het wiel echt niet opnieuw en in je eentje uit te vinden. Schroom niet de hulpvraag te stellen. Wellicht overbodig maar met Widows & Widowers geven wij handvaten en indien gewenst professionele hulp.
Krijg support van Widows & Widowers
Auteur: Astrid van Heumen,
Co-founder Widows & Widowers
Zomaar ineens word ik aangesproken door een bekende in mijn ‘home-town’, waar ik met mijn moeder even gezellig aan het winkelen was. Winkelen, zo kun je het eigenlijk niet noemen, een wandeling door de stad om weer eens even te landen in mijn geboortestreek.
We gingen er even samen op uit om een leuk badpak te vinden voor de opstaande vakantie. Want ja, de zon en de zee lonken.
En ineens is daar die oude bekende die me spontaan aanspreekt:
“Dat is lang geleden, hoe gaat het met je?”
“Goed, naar omstandigheden wel…”
“Nou je ziet er goed uit hoor!”
“Ach het gaat” zeg ik bescheiden
‘Ik hoorde dat je er alleen voor staat”
“Klopt”
“Vreselijk hoor, dat je in de steek bent gelaten”
“Ach het gaat wel weer, mijn dochter en ik zijn een hecht team”
“Je hoort het wel vaker”
“Ja, helaas”
“Doe niet zo mal. Nieuwe ronde, nieuwe kansen. Misschien binnenkort samen eens op stap? Just like in the old days? No worries, als gescheiden vrouw ligt een vrouw als jij best goed in de markt. Je hebt veel te bieden”
“Sorry maar ik ben niet gescheiden, ik ben weduwe, al bijna 3 jaar”
“…….. Stilte …. Een oorverdovende stilte…… nee … nee maar ik heb gehoord dat je drie jaar geleden in een vechtscheiding was beland. Sorry oooh …. Ja ik weet even niet wat ik moet zeggen, nou alsnog gecondoleerd dan maar.”
“Dank, en joh geeft niet hoor, er wordt tenslotte zoveel gekletst”
“…….. Sterkte, heel veel sterkte en hoe gaat het met je dochter? Sorry, is het al zo laat? Het spijt me maar ik moet er snel vandoor, ik heb nog een afspraak”
En weg was ze. Mijn moeder en mij achterlatend. Ik voelde me ineens zo leeg en vervreemd van de situatie. Mijn reactie naar mijn moeder was: “Nou dan kan ze nu het juiste verhaal het circuit inbrengen. Ze heeft tenslotte de informatie uit eerste hand.
Wow wat kwam dit onverwachts hard binnen. Veel harder dan je zou denken, veel harder dan normaal. Vreemd eigenlijk, je zou verwachten na bijna drie jaar dat je er toch aan gewend zou moeten raken. Je bent feitelijk al zo verweven met je nieuwe werkelijkheid. Je begint er in principe naar te leven en je voelt het als het nieuwe normaal. Het gemis is er en blijft, maar toch het verandert. De waan van de dag neemt het over. En dan ineens…. is het er weer. Keihard, de rouw. Ja die verschrikkelijke onvoorspelbare rouw. Rouw is rauw.
Naast die zorgvuldig opgebouwde rol die ik me in de afgelopen maanden, jaren heb eigengemaakt als alleenstaande vrouw, moeder, werkende en ondernemende vrouw, ben ik ineens weer keihard teruggegooid in de harde realiteit. Ik ben ‘Weduwe’.
Maar toch wat was dat nu…. ? Waarom voelde het zo ongemakkelijk en vreemd? Het was toch een vriendelijke ontmoeting, een alledaags beleefdheidsgesprekje. Niet “passive aggressive” wat ik ook wel eens heb meegemaakt. Wat was het waarom het me zo raakte direct in mijn hart. Waarom was ik zo van slag? Het was niet omdat een bekende niet goed was ingelicht. Maar ik had ook niet de intentie het gesprek te kapen. Ik was verbijsterd over wat mensen kunnen zeggen. Maar eerlijk is het zo gek. Er zijn veel meer vrouwen gescheiden op mijn leeftijd dan weduwen. Dus is de aanname toch niet zo vreemd?
Was het dan toch de gedachte dat ik al drie jaar onderwerp van gesprek ben geweest en dan ook nog eens een roddel met de verkeerde boodschap? Waarom voelde het als een aanval op mijn persoon, mijn eigen identiteit? Waarom voelde ik alsof ik me moest verdedigen? Omdat mijn moeder erbij stond? Wilde ik haar het verdriet besparen? Wat maakte dat een vriendelijke inzet van conversatie plots zo ongemakkelijk werd? Is het de angst voor de dood, de onbeholpen- en onhandigheid hoe daar mee om te gaan. Was het haar onuitgesproken schaamte over al die foutieve informatie of misschien voelde ze mijn onzekerheid met de situatie, mijn gevecht mijn nieuw identiteit te aanvaarden.
We zijn een kopje koffie gaan drinken, mijn moeder en ik. Even een ‘bakkie troost’ , met wat lekkers dat dan weer wel.
Auteur: Astrid van Heumen,
Co-founder Widows & Widowers
Het is weer schoolvakantie en iedereen in mijn omgeving is opgewonden want de maanden geleden geboekte vakanties staan op stapel. Wat een geweldige reizen worden er post-covid weer gemaakt. De een gaat op safari, anderen gaan naar het altijd fijne Toscane of naar de Côte d’ Azur of ze gaan gezellig met de hele familie fietsen langs de Loire. Spanje of Portugal doet het ook nog altijd goed, maar ze gaan ook lekker genieten op Bali, naar Indonesië of naar Japan. Super ik gun het ze van harte en ben reuze benieuwd naar alle interessante en boeiende verhalen.
Zelf ben ik een paar dagen uitgenodigd om de natuur te beleven in Noorwegen. Het lijkt me geweldig even de rust te ervaren in het Noorden, met haar prachtige fjorden en koele bries. Of dit jaar dan toch eens kijken hoe is om in de zomer in de bergen te zijn.
Maar de meren van Zwitserland of Noord-Italië blijven lonken en vind ik nog altijd een aantrekkelijke destinatie. Heel graag zou ik met mijn dochter naar India gaan of op safari in Zuid-Afrika, Kenia of Tanzania, maar ik heb nog zoveel besognes met afwikkeling van de nalatenschap, wat is dat kostbaar allemaal. Überhaupt wat is het een hard gelach als weduwe. Je staat er echt alleen voor.
Een ‘road-trip’ door Noord of Zuid-Amerika lijkt me ook geweldig. Of reizen door Canada met de camper, ook gun ik het mijn kind om te zeilen in Griekenland of liever Kroatië omdat geen sterrenhemel mooier is te aanschouwen vanaf het dek van een zeilboot dobberend in een baai. Gelukkig is het winter in Australië en Nieuw-Zeeland dus dat continent valt voor nu even af. En dan heb ik het nog niet eens gehad over al die mooie, heerlijke steden vol cultuur, geschiedenis en delicatessen. Overal zijn er plaatsen waar je als weduwe mogelijk energie en inspiratie zou kunnen opdoen. En toch…. Waar gaan we heen? Thuis is het toch best fijn.
We leven tenslotte in verontrustende tijden. Toch gaat iedereen in het ‘post-covid tijdperk’ op pad. Men gaat er even tussenuit.
Behalve ik, wij. Althans we regelen het wel, we gaan even ergens heen maar dat is eerder even op bezoek of uit logeren. Gezellig langs bij bekenden, omdat je ja hebt gezegd op hun beleefde invitatie en dan maximaal voor een dag of drie, vier. Want we kennen allemaal de uitdrukking ‘een gast en een vis blijven drie dagen fris.’
Wat gaan wij dit jaar doen, waar gaan wij ontspannen, er even tussenuit?
Het liefste kies ik de makkelijke weg, gewoon even logeren bij mijn ouders. Lekker ‘thuiskomen’ zonder gedoe, even kind zijn net als toen. Weg van de waan van de dag. De druk die alle verantwoordelijkheden met zich meebrengen, de druk die we ons zelf als weduwe op weten te leggen. Want hoe je het went of keert het komt toch allemaal op ons aan.
Nou dat weekje naar mijn ouders staat in de planning. Leuk zien zij hun kleindochter ook eens wat langer. Daarna even terug naar Amsterdam waar het ook heerlijk toeven is als je vrij bent. Ben ik nu zo’n huismus geworden?
Gelukkig staat er een paar dagen Deauville, Noord-Frankrijk, dat is sinds het overlijden van mijn man een jaarlijks terugkerend moeder-dochter event. Daar gedenken we het moment van zijn keuze en laten we ons meevoeren in de vriendelijke verdoving van de vergane glorie van de ooit mondaine badplaats.
Maar we moeten toch echt even lekker weg? Waarnaartoe? Hoe doe je dat op een ontspannen en zorgeloze manier als weduwe?
Gelukkig heeft mijn dochter een vriendinnetje met een moeder die van het heerlijk vakantie-eiland Sicilië komt. Ze is uitgenodigd om daar een weekje te gaan keten. Ook ik ben van harte welkom. Maar dat is voor een 16-jarige tienerdochter verre van ideaal. Toch heb ik een vriendin gevonden, ook alleenstaand, en gaan we een rondje Sicilië doen in een huurautootje en gaan we van plekje naar plekje en mogen we ook een paar dagen logeren bij ‘La Mama’, hoe gastvrij, hartelijk en lief is dat!
Zo wordt het toch wel wat deze zomervakantie en heb ik een gelukkig kind. Zo komen we de dagen wel door. Maar toch, volgend jaar doen we het echt anders. Kun jij me vertellen hoe?
Auteur: Astrid van Heumen,
Co-founder Widows & Widowers
“Only love has the power to heal the darkness within you”.
Laat de Liefde van je overleden partner de kracht zijn om jezelf te helen.
Geschreven door Jacqueline Lammerts
Deze blog over rouwen schrijf ik naar aanleiding van de podcast die ik samen met Marianne Heemskerk van W&W over dit thema heb gemaakt. Héél leuk trouwens om dit samen met haar te doen! Ik nodig je uit ook deze podcast te luisteren.
Als er iets is wat als een rode draad door mijn leven heen loopt, dan is dat wel rouwen en loslaten van geliefden. Vanaf mijn tweede jaar begon dit met het los laten van mijn biologische vader, een aantal jaren later werd ik uitgenodigd mijn moeder los te laten. Mijn vader via een scheiding, mijn moeder, na een 8 jaar durend ziekbed, aan de dood. Vier jaar daarna stond de dood bij mijn stiefvader voor de deur. Ook hem diende ik los te laten. Ik was pas 27.
In de loop der jaren mocht ik de nodige andere relatievormen leren loslaten; familie, vrienden, meerdere liefdesrelaties, collega’s en ga zo nog maar even door. Allen mij dierbaar en toch wíst ik dat het voor mij ‘het beste’ was om los te laten en door te lopen. Mijn eigen pad te volgen. Het pad van mijn hart. Een soms wel héél eenzaam en voor mijn gevoel een ‘alles alleen moeten doen én dragend’ pad. Nu, jaren later voel ik me gezegend voor alles wat dit mij heeft gebracht. Ik voel me méér dan dankbaar voor al deze levenslessen in (leren) loslaten. Niet alleen voor mijn eigen ontwikkeling als mens, maar zeer zeker ook voor al die mensen die zichzelf ook terugzien in een diep rouwproces en die ik reeds meer dan 17 jaar hierin mag en kán begeleiden.
Ondanks dat ik zelf geen ervaring heb met het los moeten laten van mijn levenspartner aan de dood, ben ik zeer doorgewinterd in het rouw- én helingsproces wat er in deze situatie op je bordje wordt gelegd. In de loop der jaren heb ik steeds meer zicht gekregen op het fenomeen dat elk verlies, welk verlies dan ook, niet alleen een boodschap in zich draagt aan jou, het geeft je ook een innerlijke prikkel om in beweging te komen.
Zo is het niet voor niets dat dit rouwproces op je pad komt. Hoe pijnlijk dit ook is om te horen, laat staan te erkennen, ‘het’ overkomt je niet. Dit rouwproces is onderdeel van jou te lopen levenspad. Wat maakt dat ik dit zo stellig kan zeggen? Het feit dat het zo is, maakt dat het een onderdeel is van jou te lopen levenspad.
En blijken we allen op ons levenspad meerdere levensthema’s met bijbehorende levenslessen tegen te komen. Om een beeld te geven; een thema kan zijn dat je alles alleen dient te doen in je leven of je krijgt steeds te maken met afwijzing, of je wordt steeds verlaten. Bijbehorende levenslessen die je dan terug zult zien in je leven zijn mensen, situaties en omstandigheden die jou triggeren in deze thema’s. Ze verlaten je, je wordt buitengesloten, je wordt steeds afgewezen, etc.
Dit doet uiteraard heel erg pijn. Het zouden ook niet je thema’s zijn als ze je niet pijn zouden doen. Pijn heeft een wezenlijke functie in ons leven. Het wijst ons die punten aan waar we nog iets mee moeten. Nu zijn wij als mensen geneigd om pijn weg te drukken. Niet voelen. Waar we dan terecht komen is in ons hoofd. Het hoofd dat graag de controle wenst te houden en er alles aan doet om maar niet te voelen. Hoe je dit in je dagelijkse leven kunt herkennen? Zo kun je jezelf terugvinden in situaties waarbij je altijd druk bent, je af laat leiden door die buitenwereld in te duiken. Dáár is het belangrijk om te zijn. Ondertussen voelt het echter heel leeg en eenzaam in je. Herken je dit?
Dat je je eenzaam en alleen voelt is niet zo vreemd daar jij niet thuis bent, bij jezelf. Je bent in de valkuil van je hoofd terecht gekomen en wenst maar niet de naakte waarheid te aanschouwen dat je partner er niet meer is en ondertussen dien jij verder te gaan met Leven. Maar hoe dan?!
Liever zorgen we voor eenieder buiten ons, zonder dat we doorhebben dat we onszelf buiten sluiten. Een levensthema werkt net zo lang in je leven door, totdat jij besluit stil te gaan staan. Jezelf binnen te laten, ín jezelf en te doorvoelen hoeveel pijn, verdriet, verslagenheid, woede en diepe onmacht er in jou zit.
Deze gevoelens kende je wellicht nog niet zó heftig en komen nu tijdens dit rouwproces naar boven.
Aan jou om jezelf toe te durven staan deze emoties toe te laten. Keer op keer weer.
Al deze emoties en gevoelens wensen maar één ding en dat is dat jij ze (h)erkent én doorvoelt, opdat ze jou los kunnen laten. Op deze manier bevrijd je jezelf uiteindelijk van deze ‘last’ die het overlijden van je levenspartner aan het licht heeft gebracht.
In de loop der jaren werd mij helder dat rouw én helen om welke relatievorm dan ook een gemene deler in zich draagt. Ze laten een proces zien waarbij je eenzelfde soort helingspad bewandeld.
Meer dan eens krijg ik terug van cliënten dat ze het gevoel hebben niet meer heel te zijn. Ze voelen zich gebroken. Hun bestaansrecht, zich veilig voelen, de bodem is onder hun voeten weggeslagen. Ze voelen zich, meer dan eens, minder dan de helft, waarbij gevoelens van schuld en zelf-oordelen vaak ook een rol spelen. Naar zichzelf en/of naar hun kinderen toe.
Nu kun je hier jaren in blijven rondlopen. Een soort rondjes draaien om degene heen die hier fysiek niet meer is. Zonder dat je het doorhebt hebt loop je in rondjes en creëer je een soort loopgraf waarin je voor je gevoel reeds ‘dood’ bent, alvorens je fysiek écht dood bent.
Je bent elke dag aan het overleven i.p.v. Leven.
Met dit rondjes lopen rond je overleden partner geraak je steeds verder van jezelf af te staan. Jij verdwijnt als ware steeds meer in een beeld dat er niet meer is, behalve in jouw hoofd. Een beeld waar jij je met man en macht aan vast wenst te houden. De angst om dit beeld los te laten is vaak heel groot. Meer dan eens ben je bang om in een diepe afgrond te geraken om daar nooit meer uit te komen. Alleen dit beeld al maakt dat je je nog vaster hecht aan dit beeld, jij samen met je partner.
De reden dat we dit blijven doen is dat we denken, ons hoofd dan, dat we zo die ander nog bij ons kunnen houden. Zo ontvouwt zich de eeuwig rouwende. Dit vasthouden aan ‘oud’ zorgt ervoor dat jij niet heelt en de diepere boodschappen van je overleden partner niet oppakt.
Wat een verlies! Lief mens, het is jouw leven wat op het spel staat!
Ben je je bewust wat voor mooie boodschappen je overleden partner voor jou heeft achtergelaten? Díe kun je wellicht niet zien, horen en voelen, omdat je vasthoudt aan ‘oud’ i.p.v. de ware schatten die onder dit diepe verdriet liggen op te graven. Daarvoor dien je door deze pijn heen te gaan. Dáár bevinden zich deze schatten, de boodschappen van je overleden partner aan jou.
Op het moment dat jij de boodschap van je overleden partner hebt begrepen én geheeld, kom niet alleen jij, maar ook je overleden partner in een ander Licht te staan.
Het wordt letterlijk en figuurlijk Lichter.
Jij voelt je lichter.
Dankbaarder.
Zachter.
Milder.
Verrijkt.
Om deze boodschappen te kunnen ontvangen is het van wezenlijk belang dat jij bereid bent dit oude beeld los te leren laten en door de diepe pijn heen te zakken die dit loslaten met zich meebrengt.
NOTE.
Loslaten betekent niet dat je je levenspartner ‘kwijtraakt’.
Los en láten betekent dat jij heelt en dit oude beeld van jullie samen een plek hebt gegeven in je leven en jij los bent gekomen van de pijn die dit met zich meebracht. Wat overblijft en er áltijd zal blijven is jullie Liefde. Liefde vergaat nooit en neem jij mee. In je hart.
Tijdens dit helingsproces ontkom je er niet aan om te gaan voelen.
Te gaan doorzien dat je jezelf vastzet om dit oude beeld in stand te houden. Dit kost echter heel veel en wellicht nog triester, jij leeft niet meer. Net als je overleden partner. Je overleeft aan de oppervlakte, in je hoofd. Het hoofd wat maar niet de diepte van deze pijn en de ware boodschappen van je overleden partner voor jou wenst te voelen.
Door de diepere boodschap van je overleden partner te leren begrijpen, heel jij niet alleen, jij komt ook weer tot Leven. En blijkt dát precies te zijn wat je overleden partner zó graag voor jou wenst: dat jij LEEFT!
Hulp is onderweg.
Om helderheid te verkrijgen in wat de boodschappen van je overleden partner zijn, schenkt W&W je een prachtig cadeau.
Hoe zou het zijn als je helder krijgt wat die diepere boodschappen van je partner zijn, opdat jij daarmee verder kunt met Leven en je uiteindelijk een diepe rust gaat ervaren in jezelf?
W&W heeft samen met Jacqueline Lammerts de mogelijkheid gecreëerd om deze boodschap van je overleden partner helder te krijgen. En dat niet alleen, je krijgt inzicht in wat jij te doen hebt om deze boodschappen te integreren in je leven, te helen, opdat jij voor je gevoel weer kunt gaan Leven.
Om meer helderheid te verkrijgen in de boodschappen aangereikt door je overleden panter kun je je aanmelden voor een één op één sessie, waarbij je in een veilige setting jouw verhaal mag delen en je helder krijgt wat deze boodschappen aan jou zijn en hoe je door dit helingsproces heen kunt lopen.
Uiteraard is dit voor leden van W&W gratis, anders zou het geen cadeau zijn. Aan jou of je dit cadeau aan jezelf wenst te geven. Weet dat je hiermee niet alleen jezelf heelt, je geeft je overleden partner ook de rust.
Kijk hiervoor op de site van W&W en geef hierbij aan dat je graag gebruik wilt maken van deze gratis sessie vol met waardevolle boodschappen.
Mocht de afstand te groot voor je zijn, via Skype of Zoom kunnen we elkaar altijd bereiken.
Weet dat je dit wel zelf dient te doen, niet alleen. Voel je welkom!
~ Jacqueline Lammerts
Auteur van ‘Volg je hart, HET KLOPT! De angst voorbij’, ‘RELATIES, LEEF je waarheid! In harmonie met anderen’ en LEEF vanuit je hart! 100 dagen inspiratie’.
Verlies hoort bij het leven. Verstandelijk weten we dit allemaal. Kijk maar om je heen tijdens het verstrijken van de seizoenen. Hoe vaste planten volop bloeien en hun mooiste kant laten zien in de zomer, om in de winter volledig te verdwijnen, waarna ze even zo vrolijk weer terugkomen bij het aanbreken van de lente.
Het lijkt allemaal zo moeiteloos te gaan. Waarom is dat bij ons alles behalve het geval? Wat maakt dat rouw bij ons vaak zo lastig is en allesbehalve moeiteloos? Helaas hebben we dat te danken aan het orgaan waar we meestal zo blij mee zijn: ons brein. Wat gebeurt daar eigenlijk?
Marjo had haar leven weer aardig op de rit staan. Het was nu bijna twee jaar geleden dat ze haar partner had verloren en haar wereld tot stilstand kwam. Maar Marjo was niet bij de pakken neer gaan zitten. Haar omgeving had met bewondering gekeken hoe ze stap voor stap alles weer opgepakt had.
In de aanloop naar het overlijden van haar man was ze volledig gericht geweest op de laatste dagen. De korte tijd die ze nog samen hadden, had ze geprobeerd zo prettig mogelijk te maken, waarbij al haar energie en aandacht daar naar toe was gegaan. Niet zo vreemd dat ze na het overlijden in een enorm gat dreigde te vallen. Niet alleen het verlies van haar maatje viel zwaar. Ze had ineens ook veel te veel tijd om daar bij stil te staan.
Dus had ze zich volledig gestort op alles wat op haar af kwam: financiën die geregeld moesten worden, bankzaken waar ze zich nooit mee had bemoeid, uitzoeken van al zijn spullen. Ze had het ene na het andere onbekende terrein betreden op een manier die haar omgeving verbaasd had doen toekijken. Het was alsof ze er een missie van had gemaakt om niet te blijven hangen in de onmacht van alle zaken die op haar afkwamen.
Na anderhalf jaar had Marjo haar leven weer aardig op de rit. Alle losse eindjes waren afgehandeld en het werd tijd om het laatste punt aan te pakken waar ze nog niet aan toe was gekomen: voor het eerst alleen op vakantie gaan.
Hoewel het onwennig was, had ze er ook ontzettend veel zin in. En ze had de afgelopen tijd zoveel dingen gedaan die voor haar onwennig waren, dat ze er vanuit ging dat dit ook wel goed zou komen. Ze had een weekje geboekt in de Eiffel, waar ze naar hartenlust kon wandelen. Marjo keer er naar uit dat ze weer eens heerlijk de natuur in kon trekken, en had een hotel geboekt dat er knus uitzag en het vervoer regelde naar verschillende mooie wandelroutes.
De eerste drie dagen waren geweldig. Ze genoot ervan dat ze niets hoefde te doen, maakte kennis met leuke hotelgasten en haalde haar hart op in de natuur. Ze was dan ook helemaal niet voorbereid op de leegte die hier overviel op de vierde dag. Ze had inmiddels haar draai gevonden en het onbekende was eraf. Ze voelde zich comfortabel toen ze zich die ochtend klaar maakte voor haar wandeling door de duivelskloof.
"Leegte is duizend keer zo veilig als verdriet"
Han Kooreneef
Nog niet halverwege haar wandeling werd ze plotseling bevangen door een gevoel van leegte. Het was alsof de zon, die volop scheen, achter een wolk verdween en een kilte maakte zich van haar meester, die ze maar niet af kon schudden. De schitterende uitzichten, ruwe rotsen, avontuurlijk lonkende paadjes, konden haar ineens niet meer bekoren en onder een overhangende rots kroop ze in elkaar en kwamen alle emoties in golven over haar heen. Ontredderd zat ze huilend in het zachte mos. Ze kon niet anders dan het over zich heen laten komen. Er was geen stoppen aan. Wat was dit?
Marjo was even ontredderd als verbaasd. Hoe was het mogelijk. De afgelopen jaren had ze alles zo voortvarend aangepakt en de ene na de andere uitdaging geslecht. En notabene op vakantie was het alsof ze helemaal teruggeworpen werd. Net toen ze zich heerlijk ontspannen en comfortabel voelde.
En dat is ook precies waarom het haar nu overkwam. Al kon Marjo dat op dat moment niet plaatsen. Want gedurende de eerste tijd had haar brein op standje overleving gestaan. Het bezig blijven zorgde ervoor dat ze de tijd niet had om uitgebreid bij haar verdriet stil te staan. Er was zoveel dat geregeld moest worden en alles was nieuw voor haar. Kees, haar man, had altijd zoveel gedaan waar zij zich nooit mee bemoeid had. Toen de aanslag voor de erfbelasting op de mat viel had ze zich geen raad geweten. Maar ze moest er toch op één of andere manier soep van zien te maken. Het zich vastbijten in dit soort zaken maakte dat haar brein druk bezig gehouden werd en de kans niet kreeg om écht bij de pijn en het verdriet te komen.
En zo was er telkens wel weer iets nieuws om aan te pakken. Het werd voor haar een sport om alle aspecten van haar nieuwe zelfstandigheid één voor één op te pakken. Maar in feite was het ook een vlucht geweest om controle te houden over de emotionele achtbaan. In haar hoofd kon ze niet alles tegelijk. En met rationele zaken bezig zijn, hield haar amygdala een beetje in bedwang.
Ken je dat? Soms komt alles tegelijk op je dak en ben je vooral bezig om je hier doorheen te werken. En op het moment dat je er doorheen bent en voorzichtig weer eens adem kunt halen, komt de man met de hamer. Alsof je brein op de rem trapt en je vermanend toespreekt. “Ik heb je de kans gegeven om alles goed op te pakken, anders zou het wel heel veel worden. Maar dat betekent niet dat je het verder volledig kunt negeren. Nu alles op de rit staat, pakken we dit proces weer op”. En voordat je het weet zit je midden in de emotionele achtbaan die je zo lang hebt weten te vermijden.
Ons brein bestaat uit verschillende delen. Het oudste deel regelt met name onze overleving. Hoewel dit maar een klein onderdeel van ons brein is, is het ook meteen het belangrijkste. Hierin wordt alles supersnel en automatisch in gang gezet om onze kans op overleven te maximaliseren. Dit deel wordt ook wel ons ‘reptielenbrein’ genoemd en hier zit belangrijke instincten, zoals onze ‘fight, flight, freeze’ reactie. Deze zorgt ervoor dat we adequaat reageren op acute stress en gevaar. We hebben dan geen tijd om na te denken en dit deel zorgt ervoor dat we snel reageren.
Als er een auto in grote snelheid op je af komt rijden heb je niet de tijd om na te denken. Je springt opzij en reageert voordat je kunt denken. Een voorbeeld van de ‘flight’ reactie. Op deze momenten is er ook geen ruimte voor emoties. Die komen daarna pas aan bod.
Je hebt het misschien wel eens meegemaakt dat je in een acute situatie terecht kwam waarin direct gehandeld moest worden en dat daarna de reactie pas kwam. Ik kan mij bijvoorbeeld nog herinneren dat mijn dochter toen ze anderhalf was, tijdens vakantie met haar hoofd op de dissel van de vouwwagen viel. Op dat moment moest meteen ingegrepen worden en toen het gevaar was geweken en ze in de handen van artsen was, begon ik te trillen en kwamen de tranen pas. Een typische ‘fight’ reactie waar eerst gehandeld moest worden.
Je kunt je voorstellen dat dit overlevingsmechanisme ook wordt aangesproken op het moment dat je te maken krijgt met verlies. En wie kent niet de situatie dat je na een overlijden in eerste instantie als verdoofd doet wat gebeuren moet. Maar uiteindelijk is het ‘acute gevaar’ geweken en kan het brein uit de overlevingsstand komen. Wat dan?
Als dieren te maken hebben gehad met een acute stress reactie, zie je dat ze daarna letterlijk de spanning van zich afschudden. Ik zie het onze hond ook regelmatig doen. Ze begint met het schudden van de kop en die beweging gaat vervolgens door haar hele lijf tot het puntje van haar staart. Je ziet het prooidieren ook doen als ze zijn ontsnapt aan een roofdier. Hiermee wordt letterlijk de opgebouwde spanning in het lijf en spieren volledig losgelaten.
Wij zijn dat vermogen helaas voor een groot deel kwijtgeraakt. Hoewel er steeds meer technieken zijn die ons helpen om dat vermogen weer opnieuw aan te spreken of te ontwikkelen. Hoe dan ook, na opbouw van spanning is er ook een ontlading nodig. Denk maar even terug aan het voorbeeld dat ik eerder gaf over mijn reactie op het ongelukje van mijn dochter toen ze klein was. Toen het gevaar geweken was stond ik letterlijk te trillen op mijn benen en kwamen de tranen. Had ik die op dat moment binnengehouden, dan was ik de opgebouwde spanning niet kwijtgeraakt en had het zich ergens in mijn lijf vastgezet.
Als gevaar geweken is, komt er ruimte voor verwerking en de emoties die daarbij horen. En dat is precies was Marjo mocht ervaren toen ze tot rust kwam tijdens haar vakantie in de Eiffel. Het reptielenbrein hoefde niet meer ‘aan’ te slaan. Er was geen gevaar meer, alles kon ontspannen en daarmee brak de tijd aan om te dealen met de opgebouwde spanning. Het deel van ons brein dat onze emoties reguleert, ons zogenaamde ‘zoogdierenbrein’ komt dan aan het woord. Een deel waar we maar al te vaak de strijd mee aangaan. Want hoe vaak zien we onze emoties niet als is vervelends, storend, zwak… Noem maar op. We zitten er niet op te wachten en al helemaal niet als dit betekent dat we de pijn moeten gaan voelen die erbij hoort. We waren net zo lekker bezig. Het ging zo goed…
Maar om spanning echt uit ons lijf te krijgen, is het van belang dat we ook deze fasen doorlopen in plaats van vermijden. En verstandelijk weten we dat vaak wel, maar dat is nog even wat anders dan het ook écht doen. Want wie zit er nu te wachten op de pijn en het donkere gat waar je je in mag storten? Tenminste, zo ziet het er vaak uit als je ervoor staat.
Voor Marjo was het moment aangebroken om haar amygdala zijn werk te laten doen. Dit uit de weg (blijven) gaan zorgt ervoor dat de bijbehorende spanning opgehoopt blijft zitten. En het lijkt wel of je hierover rente verzameld. Hoe langer dit blijft zitten, hoe meer het stapelt en hoe lastiger het wordt om het aan te gaan.
Het vooruitzicht om hiermee aan de slag te gaan kan behoorlijk beangstigend zijn. Je ziet een groot gat en weet niet hoe diep het is. Je kunt niet voorbij de pijn kijken en hebt geen idee waar je je instort. Je bent bang dat je jezelf er volledig in verliest en er niet meer uitkomt. Gelukkig hoef je dit dan ook niet alleen te doen. In een veilige omgeving, met iemand die je helpt, kun je stukje bij beetje dit proces van heling doorlopen. Dit kan natuurlijk met professionele hulp, maar ook door in contact te treden met gelijkgestemden. Met mensen die het proces al eens doorlopen hebben en weten waar je doorheen gaat.
Zo wist Marjo de weg te vinden naar Widows en Widowers. De verhalen van mensen die haar proces herkenden en konden vertellen hoe zij daar doorheen waren gegaan, hielpen haar om het vertrouwen te vinden dat ook zij dit stuk recht in de ogen kon kijken. En schoorvoetend zette ook Marjo de stappen door het emotionele landschap van rouw.
In dit proces helpt het ontzettend als je een beetje snapt waar je brein vanaf komt en dit in je voordeel in te zetten. In de volgende blog volgen we Marjo nog wat verder in haar reis.
Auteur: Daniëlle Botermans van Sqribox
“Op een willekeurige avond belandde ik tegen middernacht in het ziekenhuis, omdat ik vond dat mijn man zichraar gedroeg. Hij had geen alcohol gedronken, zei hij, dus mijn kinderen en ik waren bang dat hij een TIA had. Daar aangekomen bleek zijn hartcapaciteit nog maar 26 procent. Extreem laag, lastig om daarmee normaal te functioneren. Hij hield zeer veel vocht vast en was in uiterst slechte conditie.
Hoewel hij de afgelopen jaren nooit had geklaagd, was zijn gedrag wel flink veranderd. En niet in positieve zin…Ook was hij veel moe en snel buiten adem. Met spoed werd hij opgenomen op de hartafdeling. Arme man. Met veel overtuiging heb ik nog een 1-persoonskamer voor hem geregeld, omdat hij zo gigahard snurkte.
“Lang verhaal kort: na 3,5 week in het ziekenhuis om te stabiliseren, vocht af te voeren en 1000 en 1 onderzoeken te ondergaan, was het tijd voor een uitgebreide openhartoperatie. Helaas is hij nooit wakker geworden uit die operatie. Hij was te lang doorgelopen zonder naar zijn lijf te luisteren. Zonder te vertellen hoe beroerd hij zich voelde, hoe moeilijk het voor hem was om de meest basale dingen te doen. Zichzelf totaal voorbij gelopen. Uit angst voor de waarheid? Omdat hij dacht dat hij Superman was? Feit is dat zijn dood niet nodig was geweest als hij beter voor zichzelf had gezorgd. Dat is zo moeilijk te verkroppen, temeer omdat ik regelmatig tegen hem zei dat hij naar de dokter moest gaan.
“Voor ons was zijn dood totaal onverwacht. Hij was een man die het leven bij de strot greep. Die iets wilde, dus het gebeurde. Zo zag ik het in elk geval. Anderen zeiden over hem: “The world was his oyster”. Dat bleek anders. Met zijn gezondheid, maar ook met zijn zaken en hoe hij ons achterliet.
“Totaal overdonderend konden wij weer naar huis. Zijn laatste berichtje was van vlak voor de operatie: ‘Ik ga nu naar beneden, tot later, ik hou van jullie’. Dat laatste zei hij eigenlijk nooit. Hoe bizar en hoe mooi dat dit dan zijn laatste woorden waren aan ons in de familie app…
“Na een week van gevoel opzij zetten en focussen op de herdenking, begon het rouwproces pas echt. De afleiding was weg. Ik hoefde niets meer te regelen, het afscheid was geweest. Er kwam steeds minder post en de bank blokkeerde de rekeningen. Ik realiseerde me dat ik zijn bank- en toegangscodes helemaal niet wist. Al snel bleek dat we er financieel heel slecht voor stonden. Ik had het idee in een andere werkelijkheid te zijn beland, maar moest me groothouden voor de kinderen. Wat te doen? Ons mooie huis verkopen was de enige oplossing. In die tijd trok ik veel op met Astrid van Heumen, een moeder van de school van de kinderen, die een maand voor mij ook plotseling weduwe was geworden. Hoe ‘toevallig’. We spraken veel met elkaar en merkten dat praten met lotgenoten veel prettiger was dan praten met vrienden of familie. Die bedoelden het goed, maar konden zulke domme dingen zeggen. In onze ogen dan. En hulp kwam zeker, maar vaak ook conditioneel. Of tijdelijk, want ja, ze hebben zelf ook een leven. Allemaal
heel logisch, maar wij waren verdoofd en wisten niet wat er over ons heen kwam. We wisten ook niet waar we behoefte aan hadden en wat er van ons werd verwacht. Er was geen draaiboek, terwijl dat zo logisch lijkt... “
Nu een dikke 2 jaar later pakken we het leven weer op. De kinderen doen het goed en ik wacht tot ze hun terugslag krijgen. Je vader verliezen als je 15 en 16 bent, gaat je echt niet in de koude kleren zitten. Maar tot op heden slaan ze zich er goed doorheen. Ik ben aardig ingestort toen ik in de
huurflat zat. Een jaar lang heb ik een teruggetrokken leven geleid en was ik alleen met het hoognodige bezig. Lang niet alle vrienden en kennissen begrepen dit. Dat ik in die tijd 20 kilo aankwam, was ook geen feest, dat is niet goed voor je zelfvertrouwen. De gevolgen van niet willen loslaten. Dan gaat je lijf ook in de bewaarstand. Nou, lekker dan… De les is dat ook ik beter voor mezelf moet zorgen.
“In deze fase was het goed om te blijven werken aan ‘Widows and Widowers’ en daarnaast te zoeken naar dingen waar ik wel blij van werd. Zo werd ik stemacteur en trouwambtenaar en ben ik in het bestuur gegaan van Villa TrösT Drechtsteden, een inloophuis voor mensen in rouw vanwege verlies.
“Langzaam kom ik weer in mijn kracht. Het leven gaat door. Zeker als je kinderen hebt. Er is geen keus. Ze rekenen op je en hebben je nodig. Juist de basale dingen in het leven bieden houvast. Ik zing in mijn koren, doe een jazzopleiding en krabbel weer op. Ik merk dat ik blij ben met mijn groei en
ontwikkeling. Zou ik deze dingen ook hebben gedaan als mijn man was blijven leven? Nee, zeker niet. En eigenlijk heb ik het idee dat ik er qua persoonlijke ontwikkeling beter op ben geworden. Hoe krom is dat…
“De Schijf van mijn Lijf van Lili en onze onderlinge connectie blijken zich op een dieper niveau te manifesteren. Het wordt me nu zo duidelijk, de verbinding tussen zelfzorg, zelfreflectie en beweging. De balans tussen voelen en denken. Ik kies er voor om weer te genieten van het leven. Ik geloof dat ik kan bouwen op mijn oerkracht en een eigen gevoel van veiligheid. Tijd voor mijn eigen gezondheid en aandacht voor mijn lichaam komen nu pas echt aan de orde.”
Bron: Column Marianne Heemskerk in Tip Magazine, maart 2023
