Rouw is een persoonlijk proces dat voor iedereen anders verloopt. Er is geen juiste of foute manier van rouwen, Ook de duur of de volgorde van de verschillende fasen van rouw kunnen sterk verschillen.
Hieronder een korte beschrijving van de verschillende stadia van rouw, gebaseerd op het model van de bekende Zwitsers-Amerikaanse psychiater Elisabeth Kübler-Ross
In deze fase van Rouw is het verlies nog moeilijk te bevatten. Mensen hebben vaak het gevoel of het verlies van een geliefde of dierbare niet echt gebeurd is. Dit is een natuurlijke reactie, een afweermechanisme tegen de pijn, het verdriet.
Hoe herken je dit bij jezelf of een ander?
Door het ‘struisvogelen’ de kop in het zand te steken, weg te lopen van de nieuwe werkelijkheid het wegdrukken van verdriet. Stoer doen, ook omdat het van je verwacht wordt. Uitspraken of gedachten in de lijn van: “het kan niet waar zijn” of het vermijden van gesprekken over het verlies. Alles willen houden zoals het was.
Vaak uit het zich ook in een weerzin om de spullen van de overleden partner niet te willen opbergen of het huis, de kamer precies zo te laten zoals het was. De jas niet van de kapstok willen halen, kleding in de kast laten hangen om zo maar de nieuwe werkelijkheid te ontkennen.
Wat het betekent: je bent mogelijk nog bezig met het realiseren van het verlies en het erkennen van de impact.
Aanbeveling: probeer kleine stappen te zetten om jouw gevoelens te erkennen. Praat erover met iemand die je vertrouwt, of schrijf je emoties op. Je kunt ook onze online support community bezoeken om zo je ervaringen te delen met anderen.
In deze fase komt woede naar boven omdat de situatie oneerlijk of onbegrijpelijk aanvoelt. Een verongelijkt gevoel. De boosheid kan zich richten op jezelf, op anderen maar ook op zelfs de overleden partner.
Hoe herken je dit bij jezelf of een ander? Irritatie, frustratie, of boosheid om ogenschijnlijk onbeduidende of kleine zaken. Het uiten van beschuldigingen richting anderen maar ook op het leven zelf.
Gedachten waarop je jezelf kan betrappen zijn bijvoorbeeld: Waarom heb je het niet beter geregeld voor mij? Waarom heb je me in de steek gelaten nu ik je zo hard nodig heb? Waarom laat je me zitten met die administratieve chaos. Wat ben jij – de overledene - een verschrikkelijk mens om mij zo achter te laten. Hoezo heb je me niet ingelicht over de financiën. Of wat ben ik een enorme sufferd dat ik me zo naïef en afhankelijk heb opgesteld van mijn partner. Ik was er toch zelf bij.
Zelfbeklag maar ook pittig uithalen naar anderen, die hun hulp aanbieden of er voor je willen zijn. De onmacht waarmee je dagelijks geconfronteerd wordt afreageren op de kinderen door ze uit te foeteren om het minste en geringste.
Wat het betekent: Boosheid is een natuurlijke uiting van de pijn die je voelt. Het kan overweldigend aanvoelen, maar is een belangrijk deel van het rouwproces.
Aanbeveling: Focus op manieren om boosheid constructief te uiten, zoals praten met een coach of opschrijven wat je frustreert. Onze professionele supportlijn staat ook voor je klaar om je hierin te begeleiden of te ondersteunen.
In deze fase probeer je grip te krijgen op het verlies door erover te onderhandelen. Vaak is het verwarrend en komen er gedachten op van “Wat als…” Maar ook van, we hebben het toch leuk gehad, maar heb ik er wel goed aan gedaan om… Opvallend hier is dat je bij jezelf veelal te raden gaat over hoe je het verlies misschien had kunnen voorkomen.
Deze moeilijk fase herken je aan een periode waarin je veel piekert, je van alles afvraagt en waar je vaak urenlang wakker ligt of zoals ik het zelf heb benoemd: ‘s Nachts komen de spoken. Je vraagt jezelf, al dan niet hardop met anderen af of je het allemaal wel goed hebt gedaan? Of je niet het onvermijdelijke had kunnen voorkomen wanneer je dit … of juist dat zou hebben gedaan.
De schuldvraag over de dood en de periode voorafgaand blijven stellen in de nachtelijke of eenzame uren die de dagen vullen. Ook uit zich deze fase vaak in een zoektocht naar betekenis van de dood of juist die van het leven.
Wat het betekent: je probeert te begrijpen waarom dit is gebeurd en zoekt mogelijk naar manieren om de situatie te verklaren.
Aanbeveling: Besef dat deze fase tijdelijk is. Overweeg mindfulness-oefeningen of begeleiding om gedachten te ordenen.
Onze lezingen en onze webinars met experts aan het woord over rouwverwerking kunnen je mogelijk hierbij helpen.
Hier dringt het besef van het verlies door. Dit kan leiden tot gevoelens van leegte, verdriet en soms ook enorme hopeloosheid. Het alleen voelen en de eenzaamheid erkennen die het verlies van een partner in zekere zin automatisch manifesteert. Ook dit is een fase van rouwverwerking.
De herkenning voor jezelf is hier lastiger dan voor een ander. Hoewel deze veelal pas later beseffen wat er aan de hand is. Zij zullen alert moeten zijn gezien zij geneigd zijn het gedrag van de rouwende weduwe of weduwnaar met de mantel der liefde te bedekken. Jijzelf zal hier waakzaam moeten zijn om de signalen te herkennen en indien het kan jezelf te herpakken.
Je kunt deze fase herkennen aan je gedrag, zoals het terugtrekken uit sociale activiteiten, gebrek aan of het hebben van energie, nergens echt zin in hebben, alles is te veel. Dagelijkse taken vormen enorme obstakels, een algemeen zwaar en lusteloos gevoel overheerst. Niets is goed en alles kost, zelfs de kleinste dingen, enorm veel moeite.
Het niet willen praten met mensen, wegblijven van afspraken of de telefoon niet opnemen en berichten op de telefoon ongeopend of onbeantwoord laten.
Dwepen met het verdriet en zwelgen in de hopeloosheid van de nieuwe realiteit. Niets komt uit je handen en de problemen – groot en klein - stapelen zich op. Het veilige gevoel van in jezelf gekeerd te zijn, het onbereikbaar zijn ook wanneer mensen tegen je praten.
Wat het betekent: je voelt het verlies heel intens. Dit kan gepaard gaan met vermoeidheid, terugtrekking of een groot gevoel van leegte.
Aanbeveling: gun jezelf tijd en wees mild voor jezelf. Overweeg een afspraak met een rouwcoach of een psycholoog via ons platform. Ook kunnen gesprekken met onze community van lotgenoten comfort bieden, je bent niet alleen.
Onze sociale activiteiten helpen ook om stap voor stap weer verbinding te maken. Wees lief voor jezelf en gun jezelf het vertrouwen in iemand die een vergelijkbare ervaring heeft meegemaakt.
Praten helpt!
In deze fase accepteer je het verdriet en probeer je langzaam een nieuw evenwicht te vinden. Dat betekent niet dat het verdriet weg is en de rouw verdwenen. Je weet het een plaats te geven. Je blijft je leven lang weduwe of weduwnaar maar dat zegt niet dat er geen plaats is voor nieuw geluk in welke vorm dan ook in de rest van jouw leven. Je hebt het geaccepteerd en je leert er mee te leven.
Je ziet in dat de nieuwe werkelijkheid onomkeerbaar is, en dat er niets anders opzit deze te aanvaarden. Je krijgt de controle over jouw leven geleidelijk aan weer terug. De zaken zijn weer op orde en er ontstaat weer ruimte voor jezelf. Langzaam krijgt het leven weer zin en is er die welkome nieuwe balans. Opvallend hier is dat je het gevoel krijgt dat jouw eigen leven weer zin heeft en zijn eigen vorm krijgt. Je beseft dat je je niet schuldig hoeft te voelen. Je mag genieten van het leven, van de tijd die jou zelf rest.
Vaak zijn er dan de gedachten van mijn geliefde partner zou niet anders hebben gewild. Het is goed dat ik van het leven weer iets weet te maken. Fijn om het leven weer op de rit te krijgen, zo moet het ook.
En vaak ook het verontschuldigde: “Ook ik mag best weer eens lachen en gelukkig zijn.” Er komt meer en meer een berusting in het lot maar tevens ook een besef dat het leven er is om geleefd te worden. En daar is niets mis mee.
Het hernieuwde gevoel van levenslust is een belangrijk moment. Fijn wanneer er weer ruimte is om activiteiten op te pakken of nieuwe dingen te gaan ondernemen. Er komt voor vele lotgenoten een hernieuwde focus op de toekomst. Inclusief de dromen en ook het besef dat het alleen zijn ook niet geheel onplezierig is en een hernieuwde vrijheid geeft. Het is ook alom een bekend gegeven dat er, ongeacht de leeftijd, er weer ruimte ontstaat voor nieuwe vriendschappen en eventuele ontluikende liefdes.
Het is fijn te beseffen dat je verder kan gaan zonder het verleden te vergeten, je hebt het verlies een plaats gegeven. Je overleden partner zal altijd een plaats in je hart behouden. Maar het hoeft je niet te weerhouden door te gaan. Je hoeft het allemaal niet alleen te doen en je mag best open staan voor het avontuur dat leven heet.
Wat dit betekent: je begint langzaam een manier te vinden om verder te gaan, terwijl je het verlies een plek geeft.
Aanbeveling: gebruik deze fase om nieuwe doelen te stellen en interesses op te pakken. Onze tools voor sociale verbinding en bijvoorbeeld carrière ontwikkeling kunnen je hierbij ondersteunen bij het bouwen van een nieuwe toekomst. Dit kan ook een verhuizing betekenen, het najagen van een droom of bijvoorbeeld het beginnen van een studie om de switch op de arbeidsmarkt te realiseren.
Wij staan voor je klaar met een luisterend oor en deskundig advies.
Het is belangrijk je te realiseren dat deze bovenstaande fasen van rouw slechts beknopt zijn beschreven en dat deze voor ieder van ons anders verlopen. Er zijn individuele verschillen: niet iedereen doorloopt alle fasen, en ze verlopen ook niet altijd in deze volgorde.
Sommige mensen worden door de verschillende fasen van rouw geslingerd en je hoort ook vaak van ervaren weduwen en weduwnaars dat de rouw ook na vele jaren plotsklaps zomaar ineens weer terugkomt.
Veelal op een onverwachts moment en vaak getriggerd door iets klein dat zonder directe aanleiding ineens aan de overleden geliefde herinnert. Maar daar is niets mis mee, dat is juist mooi.
Astrid
